Vergi Tahsilinde Stopaj Yöntemi mi Beyan Yöntemi mi?

Sayın Şimşek’in “Kayıt dışılıkla mücadele için vergide etkin bir güvenlik müessesi tesis ettik. Buna göre, e-ticaret kapsamında gerçekleştirilen mal satışı ve hizmet ifalarında yapılan ödemelerde tevkifat oranı yüzde 1 olarak belirlendi.” şeklindeki ifadesi ile gündeme tekrar gelen vergide güvenlik tedbiri olarak tesis edilen stopaj yöntemini önceki yazılarımda ele aldığım etkin bir vergi sisteminin tesisi için gerekli olan hususları vergide güvenlik müessesesi olan “stopaj yöntemi” (kaynakta kesme, tevkifat) konusunun kapsamı ve etkinliği ile ilişkilendirerek tekrar değerlendirmek istiyorum.

Vergi, ülkelerin ekonomik, sosyal yapılarına göre şekillenen bir yapıdır. Vergi tahsil yöntemleri de zaman içinde gelişen vergi sistemlerine uygun olarak değişiklik göstermiştir. Çağdaş hukuk sistemleri çerçevesinde 1900’lü yıllardan itibaren vergi tarhında en yaygın yöntem olarak beyan sistemi uygulanmaktadır. Mükellefe güven esasına dayalı olan bu yöntemin yanı sıra çeşitli güvenlik önlemleri ile vergi yasalarında yer almaktadır.

Genel olarak vergi güvenlik önlemleri , “Bir ülkede çıkarılan kanunlara mükelleflerin aykırı eylem ve davranışta bulunmalarının önüne geçilmesini ve vergilerin eksiksiz tam bir şekilde beyan edilmesini sağlamaya yönelik idari, teknik, yasal düzenlemeler” dir. Tarhiyat öncesi ve tahsilat aşamasında tatbik edilen çeşitli güvenlik önlemleri bulunmaktadır. Söz konusu önlemlerin bir ülkede vergi sistemi içerisinde etkin şekilde yer alması vergi etkinliğini doğrudan artırır, denetim maliyetlerini de doğrudan düşürür. Ülkemizde vergi güvenlik önlemi olarak uygulanan stopaj yöntemi etkin olarak ilk sırada gelir vergisinde ikinci sırada katma değer vergisinde üçüncü sırada kurumlar vergisinde uygulanmaktadır.

           Tablo: Tevkifat ve Beyan Yöntemiyle Elde Edilen Vergi Gelir Büyüklüğü

                                    Kaynak: Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı

Stopaj yöntemi, vergi güvenliğini sağlama ve vergi tahsilatını optimize etme açısından etkin bir yöntemdir. İdare açısından bu yöntemin en temel avantajları vergi gelirinin hazineye intikalinin kolay olması, vergi toplama maliyetlerinin az olması ve vergi kaçakçılığını azaltması sayılabilir. Ayrıca ekonomik istikrarsızlıkların olduğu dönemlerde dahi idareye alacağını tahsil güvencesi sağlamaktadır. Mükellef açısından ise, vergi borcunun kolay şekilde ödenmesini, vergi yükünün daha az hissedilmesini sağlar. Bunlara ilaveten stopaj yöntemine tabi tutulan kazançlar doğrudan geliri vergiye tabi tutmasına rağmen beyan yönteminde gelir elde edildikten bir yıl veya daha uzun zaman sonra vergi ödendiği için de mükellef açısından adaletsizlikler yaratmaktadır.

Vergi güvenlik yöntemi olarak stopaj yöntemi etkin vergi sistemi için gerekliliği tartışmasızdır. Tüm bunlara ilaveten stopaj yönteminin uygulama alanı kanunlar ile sınırlı unsurlara tatbik edildiği için beyan yöntemi uygulamasını ortadan kaldırmamaktadır Tabloda da gösterildiği edildiği üzere vergi sisteminin adil ve etkin yapıya kavuşması için beyan sisteminin daha etkin şekilde işlemesi hususunda gerekli düzenlemelerin önceliklendirilmesi ve uygulanması kanaatindeyim.